Donderdag 30 april vond #POP3GO plaats waarin het derde plattelandsontwikkelingsprogramma werd gepresenteerd. Een programma waarin vijf thema’s centraal staan: innovatie, jonge boeren, agrarisch natuurbeheer, het verbeteren van waterkwaliteit en plattelandsontwikkeling. Ik mocht het laatste woord voeren en reflecteren op de dag. Ook gaf ik mijn visie op het huidige landbouwbeleid en deelde daarnaast mijn toekomstvisie voor de Nederlandse landbouw. Ik stond er als – iemand uit het veld – een boer, tussen beleidsmedewerkers, ambtenaren en regeringsfunctionarissen. Maar ik deel mijn visie ook graag met jou.

Nooit meer honger
Halverwege de vorige eeuw – net na de Tweede Wereldoorlog – lag agrarisch Nederland plat. Het was een tijd waarin verschrikkelijke perioden van honger niet vreemd waren. De oorlog had geleerd dat de voedselvoorziening op orde brengen van noodzaak is. Eén van de verzetsstrijders tijdens de Tweede Wereldoorlog had in deze tijd veel invloed op de ontwikkeling van de Nederlandse landbouw en haar beleid. Onder het motto “Nooit meer honger!” zag boer en politicus Sicco Mansholt kans om zijn visie te buigen in het toenmalige landbouwbeleid. Hier was daarnaast ook serieus geld voor beschikbaar. Dit was ook nodig, op het moment dat Mansholt aantrad was er nog voor één week voedsel in Nederland.
Alle boeren kregen dezelfde boodschap te horen, het generieke landbouwbeleid moest worden ingevoerd. Mansholt’s visie op de Nederlandse landbouw – alles moet groter, efficiënter en meer zijn – worp zijn vruchten af. Enkele decennia later was het Nederlandse voedselsysteem weer op orde, van honger was geen sprake meer.
Mansholt kreeg na zijn pensionering spijt van de invoering van de landbouwsubsidies en schaalvergroting, omdat hij er steeds meer nadelen van inzag. Het lukte hem echter niet om deze ongedaan te maken. Hoe langer deze eenzijdige focus op grootte, efficiëntie en omvang doorgaat, des te meer maatschappelijke thema’s als dierenwelzijn, weidegang, waterkwaliteit en biodiversiteit onder druk komen te staan.

Een nieuw kruispunt
Nu staan we op een nieuw kruispunt. Het systeem moet wederom omgebogen worden. Het grote verschil met 60 jaar geleden is echter dat mensen op dit moment niet meer alles aannemen van anderen en er is ook geen generieke visie. Meerdere wegen leiden in voedselland naar Rome, change has changed. Veranderingen komen van onder tot stand en het plattelandsontwikkelingsprogramma biedt hier ruimte voor. Iedereen krijgt de ruimte om te experimenten. Waar voorheen geld de brandstof was, is het nu de accu. Het onderdeel dat de vonk op gang brengt.
Verschillende ondernemers geven deze verandering van het voedselbeleid – bottom up –vorm. Voorheen lag deze taak bij beleidsmakers, maar zij houden zich nu bezig met de vehicle. Nu ligt de taak voornamelijk bij de mensen met vernieuwende ideeën. Niet per se innovatief of beter, maar wel anders. Ze zijn in lijn met de nieuwe visie en werken mee omdat ze ergens in geloven. Daarnaast is het voor innovatie benodigd om de dilemma’s te kunnen delen en nieuwe inzichten te krijgen. Op deze manier krijgen we de kans op voorlopers te stimuleren. Eén vraag zouden we hierbij continue voor ogen moeten hebben; “Als we voorlopers stimuleren, waarvan zijn dit dan voorlopers?”